Bình luận câu ca dao: “Ai ơi giữ chí cho bền – Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai” – Văn mẫu hay lớp 7

Bình luận câu ca dao: “Ai ơi giữ chí cho bền – Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai” – Bài làm 1 của một học sinh giỏi Văn tỉnh Thái Nguyên

Trong cuộc sống hằng ngày, sự tác động của hoàn cảnh khách quan, của dư luận đối với mỗi con người là chuyện tất yếu. Song, điều cơ bản là thái độ của con người trước những tác động đó như thế nào? Nên chủ động, tự tin vào minh hay lệ thuộc vào hoàn cảnh? Từ xưa, nhân dân ta đã có nhận thức rất đúng đắn vể vai trò của ý chỉ, lập trường trong hành động, coi đó là điều kiện quan trọng quyết định thành công hay thất bại. Đổng thời coi ý chí và nghị lực là phẩm chất hàng đầu của người lao động. Quan điểm trên được phản ánh trong câu ca dao mộc mạc giống như một lởi khuyên nhủ chân tình:

Ai ơi giữ chí cho bển,
Dù ai xoay hưởng đổi nền mặc ai.

Không phải ngẫu nhiên người xưa mượn chuyện làm nhà để nói lên ý chí con người, có ba việc lớn trong đời mà người ta phải làm. Đó là: Làm nhà, lấy vợ, tậu trâu. Ba việc ấy thể hiện bản lĩnh và khả năng của người đàn ông,- Trong chuyện làm nhà thì việc chọn hướng, đổ nền là cốt yếu. Phải chọn hướng nhà sáng sủa thoáng mát để cuộc sống trở nén dễ chịu, bảo đảm sức khoẻ. Phải đổ nền cho cao, cho chắc để tránh ẩm thấp, tối tăm… Những việc ấy. người làm nhà phải tự chọn, tự quyết, một khi thấy như thế là đúng đắn thì không thể vì lời bàn ra tán vào của những người xung quanh mà hoang mang, dao động, thay đổi chủ định ban đầu. Nghĩa chính của câu ca dao là vậy, và trên cơ sở đó, người xưa muốn bày tỏ quan điểm của mình vổ tính mục đích, ý chí, nghị lực trong hành động.

Thông thường, trước khi bắt tay vào làm một việc gì đó, người ta đểu đặt ra mục đích và luôn luôn mọng ước đạt được mục đích. Nhưng có mục đích không thôi thi chưa đủ mà phải có ỷ chỉ, nghị lực, cùng quyết tâm vượt mọi khó khăn trở ngại mới mong gặt hái được kết quả tốt đẹp.

Trong quá trinh làm việc, không phải tất cả đểu dễ dàng, suôn sẻ. Người tiến hành công việc sẽ gặp những khó khăn trong dự tính và cả ngoài dự tính, tránh sao khỏi lởi bàn tán xung quanh. Thực tế cho thấy khỏng ít người do quá phụ thuộc vào dư luận mà hòng việc, bởi chín người mười ý, chẳng ai giống ai. Giống như anh chàng đẽo cày giữa đường trong truyện cổ dân gian, vừa đáng cười vừa đáng thương. 

Chính những lúc dư luận phức tạp lại là lúc người la cần phải có lập trường vững vàng và quyết tâm cao. Ý chí sẽ đem lại sức mạnh và óc sáng tạo cho con người, giúp con người đi đến đích cuối cùng. Vai trò của ý chí lớn như vậy nên nó được coi là phẩm chất cao quỷ hàng đầu của người lao dộng.

Chúng ta cổ thể dặt ra giả thuyết: nếu dư luận xúng quạnh việc làm của ta là đúng đốn, thì iiệu ta có nên nghe theo hay cứ khăng khăng giũ chi của minh ngay cả khi sai?'

Giữ chí cho bền không đồng nghĩa với bảo thù, lạc hậu. Trước dư luận, ta phải tỉnh táo, sáng suốt phản tích xem đâu là đúng, đâu là sai, phù hợp hay không phù hợp với công việc và mục đích của mình. Tiếp thu cái đúng, cái hay cũng rất cần thiết bởi nó giúp ta mau chóng đạt được kết quả với chất lượng cao.

Câu ca dao trên đây là một lời khuyên nhủ chân tình và là một bài học sâu sắc rút ra tứ thực tế đời sống trải qua bao thế kỉ của dân tộc ta. Trong hành trang bước vào đời của mỗi con người, không thể thiếu bài học quý giá đỏ. Nhưng để có được một ý chí bền vững, một lập trường kiên định và một quyết tâm cao, chúng ta bắt buộc phải trải qua quá trình phẩn đấu lâu dài, gian khổ, rèn luyện cho minh khả năng vượt khó và niềm tin vững chắc vào bản thân trong quá trình lao động, vào mục dích ban đầu đặt ra đúng đắn và phù hợp với hoàn cảnh khách quan.

Hãy bình luận câu ca dao: Ai ơi giữ chí cho bền Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai – Bài làm 2

Từ xa xưa, trải qua nhiều kinh nghiệm sống, ông cha ta đã khẳng định một điều: Con người làm bất cứ việc gì cho dù nhỏ nhặt hay lớn lao, nếu ý chí vững vàng, có lòng quyết tâm cao thì sẽ đi đến đỉnh cao của sự thành đạt. Muốn vậy, con người phải đủ bản lĩnh, vững lập trường, cho dù kẻ khác cố tình lèo lái buộc ta đi hướng này hướng nọ, ta cũng không nghe theo. Vấn đề này, ông cha ta đã đúc kết thành câu ca dao:

Ai ơi giữ chí cho bền
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.

Chúng ta cần ngẫm nghĩ để hiểu hết ý nghĩa lắng sâu trong lời ca dao này, để làm cơ sở bàn luận vấn đề một cách tích cực.

Lời ca dao chứa chan tình nghĩa. Câu thứ nhất là lời nhắn nhủ ân cần, lời kêu gọi thiết tha.

Ai ơi giữ chí cho bền.

“Giữ chí” nghĩa là vững vàng với ý chí, với lòng quyết tâm của mình, con người phải có lập trường kiên định đủ bản lĩnh chắc chắn. “Bền” nghĩa là bền bỉ, là sự kiên trì theo đuổi công việc mãi mãi, không bị tác động bên ngoài rồi lung lay, đổ vỡ. Câu thứ nhất bảo mọi người phải luôn luôn giữ vững ý chí, phải có lập trường vững chắc trong suy nghĩ hành động. Còn câu thứ hai ngầm ý ngăn cản, là lời cảnh giác khôn ngoan:

Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.

Câu này hiện lên hình ảnh của sự “xoay hướng đối nền” trong đó có hai hành vi “xoay đổi” nghĩa là bỏ qua việc đang làm, bắt tay làm việc khác, là thay thế việc này bằng việc khác một cách đột xuất, bất ngờ. Có sự thay đối đó là do dư luận, do những tác động bên ngoài. Câu tám chữ khuyên chúng ta đừng để những lời bàn tán bên ngoài lôi kéo, làm cho tinh thần ta hoang mang, chao đảo, rồi sa ngã. Những tác động đó là gì? Có thể là những hành vi đố kị, sự ganh ghét của kẻ khác hay bọn người ích ki thường buông lời dị nghị, dèm pha. Họ thực hiện ý đồ làm cho ta bị mất phương hướng xa rời ý chí, đánh mất tính tự chủ, lúc ấy chúng ta hãy trấn tĩnh mình bằng câu ca dao:

Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.

Đúng vậy, nếu chúng ta có đủ bản lĩnh có quyết tâm cao, có lập trường vững thì sự bàn ra tán vào của dư luận cũng thừa thãi mà thôi.

Câu ca dao chứa hai lời khuyên đều có giá trị. Trước hết nó khuyên người đời phải rèn luyện và giữ vững ý chí. Lời khuyên này rất đúng. Bởi vì con người thực hiện thành công một việc gì, người đó phải giữ đức tính kiên trì, nêu rõ lòng quyết tâm cao độ. Vậy thì, người ấy phải vững “chí”, đã được chí thì phải “giữ chí cho bền”, cố giữ lập trường vững như sắt đá. Con người còn phải phấn đấu không mệt mỏi mới đạt được mục tiêu mình đặt ra, theo ước mơ hoài bão riêng. Công việc làm dù đơn giản hay phức tạp, điều kiện quan trọng là phải cố sức, kiên quyết san bằng trở ngại, lướt qua mọi chông gai tiến đến thắng lợi vẻ vang. Ngoài đời đã biết bao nhiêu tấm gương kiên trì luyện rèn ý chí để vượt khó, rồi đứng thăng bằng trên cuộc sống. Tấm gương viết chữ bằng chân của Nguyễn Ngọc Kí, tấm gương kiên trì làm cách mạng của Phan Châu Trinh, của cụ Hồ:

Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công.

Thiếu lòng nhẫn nại, không kiên trì chịu khó, con người làm sao đạt được ý muốn?

Người vừng ý chí, đủ bản lĩnh chắc chắn sẽ thành đạt. Có câu ca dao khuyên chúng ta:

Chỗ nào chí quyết một nơi
Làm người nay đổi mai dời sao nên.

Đúng thế, kẻ thích “đổi đời” rốt cuộc chẳng làm nên trò trống gì đâu!

Câu ca dao có tác dụng nhắc nhở mọi người phải giữ vững lập trường cho bền bỉ, đừng để những tác động bên ngoài lung lạc tinh thần rồi hoang mang gục ngã. Chúng ta hân hoan chúc mừng những ai sống đủ bản lĩnh, ý chí vững vàng. Vì họ sống và làm việc mang đến lợi ích cho xã hội. Họ quyết tâm phấn đấu thực hiện thành công mục tiêu mà họ đã đặt ra. Một học sinh có ý chí quyết tâm, bao giờ cũng ham học và học giỏi. Trái lại, những kẻ không đủ lập trường, thiếu tính kiên trì rất dễ sa vào hố sâu thảm bại. Cuộc đời họ sẽ chìm đắm trong vũng lầy thiếu thốn đói nghèo. Tâm lí chung của con người, ai cũng muôn hướng về nơi đầy ánh sáng chứ không kẻ nào muốn chui vào bóng tối bao giờ. Có lòng quyết tâm, có ý chí vững vàng là điều kiện giúp ta tiến thẳng về nơi tràn đầy ánh sáng. Trong nhân gian có câu tục ngữ:

Có cứng mới đứng đầu gió.

Đúng là những ai có ý chí lập trường kiên định mới đứng vững trước bão táp của cảnh đời. Giữ vững ý chí cho bền hoàn toàn đối lập với thái độ bảo thủ, hay ngoan cố: Kẻ bảo thủ không hề muốn tiếp nhận cái mới, cái hay. Chúng ta nghiêm khắc phê phán chủ nghĩa bảo thủ.

Thực tế đôi khi những kinh nghiệm thành công hay thất bại hoặc những ý kiến dồn về ta nhằm mục đích xây dựng, ta phải sẵn lòng tiếp thu để bồ sung điều chỉnh. Tại sao ta bỏ qua? Như vậy, việc “giữ chí cho bền lâu” là cần thiết, nhưng chúng ta cũng phải sáng suốt, linh hoạt thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh cụ thể. Đó là cách nghĩ khôn khéo nhất.

Nói tóm lại, câu ca dao nhắc nhở mọi người phải giữ vững lập trường, rèn luyện ý chí, nêu cao quyết tâm. Những ai đủ bản lĩnh thì không bị dao động khi nghe lời bàn tán bên ngoài. Người xác định ý chí vững vàng thường có tinh thần khoa học, họ sẵn sàng tiếp nhận những sáng tạo mới mẻ. Họ không cố chấp mà luôn đổi mới trong suy nghĩ, trong hành động.

Em hãy bình luận câu ca dao: Ai ơi giữ chí cho bền/ Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai – Bài làm 3

Trong dòng chảy thời gian hàng ngàn năm, hàng trăm năm sẽ có bao chuyện đời bị phủ mờ, bị quên lãng. Thế nhưng lại có một sự kì lạ, những câu nói dân gian, nhất là ca dao tục ngữ cứ đậu lại trong lòng, gợi nhớ gợi thương, nhắc nhở ta bao điều.

Xã hội biến động không ngừng, lòng người luôn đổi thay, đến một phút giây nào đó, trước nhưng trắc trở, tình huống gai góc trong cuộc sống, những vấn đề cần giải đáp, thì bất chợt những câu tục ngữ, ca dao ấy liền vụt hiện, làm sáng lên trong tâm hồn ta bao ý tưởng đẹp, bao gợi ý hay. Câu ca dao dưới đây là một ví dụ:

"Ai ơi giữ chí cho bền,
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai".

Hai tiếng "ai ơi" cất lên làm cho câu ca dao trở thành một tiếng gọi đàn tha thiết. Ba chữ "ai" cùng xuất hiện nối tiếp, hô ứng đều là đại từ nhân xưng phiếm chỉ. Chữ "ai" trong câu ca thứ nhất là đại từ nhân xưng chỉ ngôi thứ 2, có thể là anh, chị, hoặc mỗi chúng ta, người trực tiếp nhận lời nhắn gọi. Hai chữ "ai" trong câu ca thứ hai chỉ người đời gần xa, là đại từ nhân xưng ngôi thứ ba.

Trong ngôn ngữ dân tộc, chữ "chí" trong câu "Ai ơi giữ chí cho bền” có nhiều nghĩa như ý chí, chí khí, chí hướng, nói lên sức mạnh tinh thần quyết không thay đổi. Chữ "bền” chỉ sự dẻo dai, bên vững, giữ vững được lâu dài, không biến đổi, không suy yếu, dù có bị tác động bất lợi từ bên ngoài. "Giữ chí cho bền" ‘nghĩa là quyết tâm giữ vững ý chí, không nao núng, không thay đổi trước mọi khó khăn trở ngại, quyết thực hiện mục đích cao đẹp của mình.

Câu thứ hai nói về thiên hạ, nói về những sự việc khách quan đang diễn ra, và "ai ơi" hãy bình tâm "giữ chí cho bền" trước những sự việc đó:

"Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai".

"Hướng" là phương hướng, chí hướng. "Nền " là nền tảng, là cơ sở. Làm nhà thì phải xem hướng, đắp nền để nhà cửa bền vững, thoáng mát, mĩ quan. Tục ngữ có câu: "đắp nền xây nhà, đi xa trông hướng". Hướng và nền chỉ sự bền vững, tính mục đích trong làm ăn, trong sinh sống của mỗi người. Những kẻ "xoay hướng đổi nền" là những con người không có chí hướng bền vững, hay thay đổi, dao động trong cuộc sống. Vì thế mới có thành ngữ: "xoay như xoay chong chóng". Bốn chữ: "dù ai, mặc ai" nhắc nhở một cách ứng xử, nói lên một thái độ phủ định, khuyên nhủ mọi người đừng dao động, không nên lệ thuộc vào hành động thiên hạ, việc làm của người ta thì mặc kệ người ta, đừng có a dua, bắt chước một cách vội vã, thiếu cân nhắc, tính toán.

Tóm lại, câu ca dao "Ai ơi giữ chí cho bền – Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai" nêu lên một lời khuyên chân thành, một bài học vể giữ vững ý chí, chí hướng của mình, bản lĩnh của mình, quyết tâm hành động để thực hiện tốt đẹp mục tiêu của mình đã đề ra. Không nên bị động, dao động vì thiên hạ mà nhụt chí, ngã lòng.

"Giữ chí cho bền" vô cùng quan trọng. Đường đời nhiều khó khăn thử thách. Vạn sự khởi đầu nan. Việc học hành, việc làm ăn, kinh doanh buôn bán, công tác nghiên cứu khoa học, v.v… đều phải có mục đích, có kế hoạch, đâu có thể tùy tiện được. Có mục đích, có kế hoạch chưa đủ mà còn cần phải có nghị lực, có ý chí để đương đầu với mọi khó khăn, dũng cảm vượt qua mọi thử thách, trở ngại thì mới có thể giành thắng lợi.

Phải biết giữ chí cho bền. Cuộc đời không bao giờ nuông chiều hoặc "bày cỗ" cho những kẻ thiếu bản lĩnh, yếu hèn, sống bị động, dao động. Thiên hạ trăm người trăm ý, vạn người vạn ý. Khen chê phải, trái; bình luận đúng, sai là chuyện đời mà ta thường nghe thấy. Nhiều người bị hỏng việc vì dao động khi nhìn thấy thiên hạ "xoay hướng đổi nền”. Có người bị tan tành cả cơ nghiệp như anh thợ mộc ngày xưa "đẽo cày giữa đường" là vậy!

Sống giữa cuộc đời, ta phải biết bình tâm lắng nghe ý kiến mọi người, phải để ý xem xét hành động "xoay hướng đổi nền” của thiên hạ. Chính trong hoàn cảnh ấy, trí tuệ ta thêm sáng suốt, ý chí ta thêm sắt đá, quyết tâm ta càng thêm cao, công việc sẽ hoàn thành tốt đẹp. Ý chí, chí hướng là phẩm chất cao quý hàng đầu của con người chân chính. Vì thế, Bác Hổ đã dạy thanh niên:

"Không cố việc gì khó,
Chỉ sợ lòng không bền. 
Đào núi và đắp biển,
Quyết chí ắt làm nên".

Hình như câu ca dao này còn ngụ ý nêu lên bài học biết giữ vững sự thủy chung son sắt trong tình yêu ? Nó cũng tương tự như bài ca dao:

"Dù ai nói đông nói tây
Thì ta cũng vững như cây giữa rừng.
Dù ai nói ngả nói nghiêng 
Lòng ta cũng vững như kiềng ba chân".

"Ai ơi giữ chí cho bền – Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai" là tình cảm, tư tưởng, trí tuệ dân gian, là sản phẩm tinh thần của một nền sản xuất tiểu nông nhỏ bé, khép kín. Ý chí, chí hướng là phẩm chất cao quý, nhưng chưa đủ. Con người còn cần phải có trí tuệ thông minh sáng suốt. Có chí hướng, có ý chí nhưng không được bảo thủ, tự coi mình là "nhất thiên hạ". Phải sáng suốt, tỉnh táo phân biệt đúng, sai, cái tiến bộ, lạc hậu và cái lỗi thời. Biết gạt bỏ cái hạn chế của mình, thấy rõ cái sở đoản của mình, biết khiêm tốn học hỏi cái hay, cái tốt đẹp của thiên hạ mới là con người thức thời, khôn ngoan. Đổi mới, hòa nhập xu thế của thời đại. Không thể đóng cửa tự khép kín mình mà phải vừa học hỏi cái tinh hoa của người, vừa dám đem cái tốt đẹp của mình để thi thố tài năng với thiên hạ.

Nhân loại đã bước vào thiên niên kỉ mới, thời đại của nền văn minh tri thức. Chủ quan, tự mãn, duy ý chí là những tư tưởng phải khắc phục. Sống trong xã hội mới, xã hội của nền sản xuất công nghiệp hóa và hiện đại hóa, câu ca dao trên đây là một bài học bổ ích cho mỗi chúng ta trong việc trau dồi phẩm chất ý chí, xác định chí hướng, nêu cao quyết tâm trong hành động, trong học tập và lao động. Thời đại của nền văn minh tri thức, với những phát minh kì diệu về tin học, về vũ trụ, về sinh học,… ta nên nhớ và nên biết, cùng với sức mạnh của ý chí là sức mạnh của trí tuệ. Vì thế, tuổi trẻ phải biết học tập một cách thông minh và sáng tạo, biết đổi mới nội dung và phương pháp học tập.

Ca dao dân ca đã cùng sữa mẹ và lời ru của mẹ nuôi dưỡng tâm hồn tuổi thơ mỗi chúng ta. Cho nên phải biết học ca dao. Phải biết nói bằng ca dao. Và còn phải biết suy nghĩ từ ca dao, suy nghĩ một cách mới mẻ. Câu ca dao:

"Ai ơi giữ chí cho bền,
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai".

càng đọc ta càng cảm thấy thú vị.

Thu Thủy (Tổng hợp)