Bình luận câu tục ngữ “Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau” – Văn mẫu hay lớp 7

Nghị luận về câu nói Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau của người xưa – Bài làm 1 của một học sinh giỏi Văn tỉnh Vĩnh Long

Hưởng thụ và cống hiến là hai vấn đề được mọi người quan tâm nhất trong xã hội hiện nay. Ta cần phải lựa chọn cách sống như thế nào cho đúng? Đó là câu hỏi luôn đặt ra trong đời sống thanh niên chúng ta. Ta phải sông phục vụ cho mọi người hay sống và xử thế như quan niệm của người xưa:

“Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau”.

Chúng ta phải giải quyết và chọn cách xử thế ra sao cho phù hợp?

Câu tục ngữ là lời phê phán gián tiếp thái độ của những người khi đi ăn cỗ thì đến trước để được ăn trước. Họ muốn hưởng cái ngon trước người khác. Nhưng khi lội nước, những người đó lại đi sau mọi người để tránh nguy hiểm, đỡ nhọc nhằn. Mặt khác, câu tục ngữ còn mang ý nghĩa phê phán cách xử thế của con người trong cuộc sống. Đó là những người mà khi hưởng quyền lợi thì luôn đến nhanh nhất, trước nhất để giành phần hơn. Nhưng trước một nhiệm vụ khó khăn gian khổ thì họ chính là người tụt lại sau cùng. Câu tục ngữ đã nêu rõ cách xử thế trước hai vấn đề: hưởng thụ và cống hiến.

“ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau”rõ ràng là lời phê phán chứ không phải lời răn dạy như những câu tục ngữ khác. Đó là lời mỉa mai, chỉ trích gián tiếp thái độ xử thế của những hạng người khôn ranh trong xã hội: hưởng thụ thì giành phần trước, còn đối với nhiệm vụ khó khăn thì nhụt chí, lùi bước. Lối sống đó cần phải được phê phán mạnh mẽ, vì đó là lối xử thế thể hiện sự khôn ngoan vặt, chỉ chăm lo tranh giành quyền lợi cho bản thân mình. Họ đã lấy cá nhân mình làm điểmxuất phát, không nghĩ gì đến người khác. Đó là những hạng người ích kỉ, tư cách hèn kém, đáng để cho chúng ta chỉ trích, phê phán. Đối với nhiệm vụ, vấn đề phải cống hiến thì họ là những con người hèn yếu. Trước những công việc khó khăn thì trốn tránh trách nhiệm, lùi bước, sự gian nan, sợ nguy hiểm. Họ đúng là loại người thấp kém:

“Ăn thì ăn những miếng ngon làm thì chọn việc cỏn con mà làm”.

Họ đã không biết hòa mình vào tập thể, không thực hiện chủ trương “mình vì mọi người”, đây là những con người chỉ đòi hưởng thụ và không biết cống hiến.

Hiện nay, đất nước ta đang từng bước khắc phục nền kinh tế khó khăn, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tất cả mọi người dân phải đồng lòng, đồng sức, đoàn kết lao động để xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc. Đặt trường hợp nếu ai cũng giữ thái độ “lội nước theo sau” thì xã hội bao giờ mới tiến bộ, đất nước bao giờ mới vững mạnh, phát triển nền kinh tế và gia đình của mỗi người bao giờ mới ấm no, hạnh phúc? Những ai chọn cách xử thế trên là những kẻ ích kỉ, họ sẽ bị xã hội loại trừ.

Muốn xây dựng thái độ xử thế đúng đắn, bản thân chúng ta phải hiểu rằng mỗi người là một thành viên của tập thể, của xã hội. Tất cả chúng ta phải có trách nhiệm góp sức, góp công xây dựng một xã hội tốt đẹp. Bản thân mỗi người công dân phải hiểu và thực hiện theo nguyên tắc xã hội chủ nghĩa: “mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”. Đặc biệt, đối với những người là cán bộ,'đảng viên, đoàn viên, họ phải là những người luôn nêu cao tính tiên phong, gương mẫu phục vụ nhân dân. Là người cán bộ lãnh đạo thì họ phải biết “lo trước thiền liạ, vui sau thiên hạ” chớ không thể nào “ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau” được.

Tóm lại, hai quan niệm “ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau” và “lo trước thiển hạ, vui sau thiền hạ” là hai quan niệm đôi lập nhau. Em hoàn toàn không tán thành lối sống ích kỉ trong câu tục ngữ. Chúng ta là người công dân, ta có quyền phê và tự phê, ta có quyền dân chủ. Vậy ta cần phải phê phán thái độ sống ích kỉ cá nhân, vụ lợi và xây dựng, ca ngợi lối sống đẹp, đầy ý nghĩa: sống vì mọi người, vì nhân dân, vì tổ quốc, luôn là người biết “sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”.

Hãy bình luận câu tục ngữ: "Ăn cỗ đi trước lội nước theo sau" – Bài làm 2

Từ xưa đến nay “Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau” đã được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân, như một lời khuyên mà cha ông để lại về kinh nghiệm ứng xử trong cuộc sống. Câu tục ngữ không chỉ là lời khuyên mà nó còn là một sự chỉ trích những con người chỉ biết lựa miếng ngon để ăn, việc nhàn hạ để làm.

Đây là câu tục ngữ phản ánh cách xử thế của xã hội cũ. Về nghĩa đen ta hiểu khi nào có người mời đi ăn cỗ thì nên đi trước, như vậy sẽ được ăn trước, ngồi ăn đàng hoàng không lo thiếu chỗ, thậm chí có những mâm cỗ dành cho khách đến trước thường đầy đủ các món ăn hơn. Nhưng khi phải lội nước thì nên đi theo sau để tránh những gì có thể nguy hiểm xảy ra như vấp phải cọc, phải đá, hoặc sa xuống hố sâu. Bằng hai từ đi câu tục ngữ có ý nghĩa rất sâu sắc. 

Một ý nghĩa mang tính xã hội là cách ứng xử ở đời được gửi gắm qua câu tục ngữ. Đó là những con người khi được hưởng bổng lộc, quyền lợi thì nên tìm cách hưởng trước, họ luôn nhanh tay hơn người khác để chớp thời cơ tốt nhất. Còn nếu khi được giao nhiệm vụ hay công việc đi vào chỗ khó khăn thì tìm cách lùi lại đi theo sau mọi người để tránh những gian khổ, tai họa buổi đầu có thể xảy ra. Nếu đặt câu tục ngữ này vào hoàn cảnh xã hội cũ, có thể đó là một cách xử thế khôn ngoan vì ở trong xã hội ấy, đó là sự đấu tranh sinh tồn, là thủ đoạn ranh mãnh của người đời nhưng chỉ là một thói hư, tật xấu, không có ý nghĩa gì tốt đẹp. 

Như vậy đây là câu tục ngữ mang ý nghĩa phê phán thói sống láu cá, ranh mãnh, hoặc ích kỉ, tham lam mà trong kho tàng văn học dân gian còn khá nhiều câu có ý nghĩa gần gũi hay tương đương với câu tục ngữ. Ví dụ: 

"Được voi đòi tiên 

Khôn sống mống chết" 

Nếu trong xã hội chúng ta luôn ứng xử theo lối ích kỉ cá nhân thì đất nước sẽ bị trì trệ, nghèo nàn, lạc hậu. Ai cũng làm theo như thế thì làm gì có những chiến sĩ cách mạng dám đi vào cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ hy sinh ở những buổi đầu dựng nước, giữ nước và thực hiện phương châm: Gian khổ đi trước, hạnh phúc hưởng sau. 

Dĩ nhiên quá trình thực hiện còn có nhiều khó khăn nhưng ai cũng phải công nhận các chiến sĩ như cụ Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh và bao nhiêu chiến sĩ yêu nước khác cho đến các chiến sĩ cộng sản trước hết là Bác Hồ và những người đồng chí, người học trò của Bác mà chúng ta đã biết, nói theo nghĩa tục ngữ tình nguyện đi trước khi lội nước. 

Do vậy, là người học sinh của thế hệ tương lai cần rèn luyện, phấn đấu và phê phán không khoan nhượng lối sống Ăn cỗ đi trước lội nước theo sau. Đó là lối sống nhỏ nhen ti tiện không thể chấp nhận. Nếu suy xét kĩ ta có thể rút ra kết luận: nếu ta thực hiện theo lối sống này thì ngay những người thân yêu trong gia đình cũng không chịu nổi ta huống chi đối với bạn bè, xã hội.

Đó chẳng qua là lối sống khôn vặt, chăm chăm hưởng lợi, đùn đẩy khó khăn cho người khác. Khi tới dự đám cưới, mừng tân gia hay phúng viếng chia buồn…thì nhanh chân đi trước, ấy là tránh cái việc phải ăn những mâm cỗ thừa, cỗ dồn. Không chỉ “ăn” mới đi trước để có được miếng ngon mà cái sự nhanh chân để hưởng lợi tồn tại với đủ hình, đủ vẻ.

Nhiều vị thủ trưởng nhờ rò rỉ thông tin biết được mảnh đất nọ sắp được quy hoạch, giá nâng lên thì lập tức biến nó thành của riêng. Người dân khi bán đất xong mới vỡ lẽ bị “hớt tay trên”. Hay cơ quan đang có đợt tuyển nhân viên, thế là các bậc cha mẹ vội vàng “đi trước”. Và việc thi tuyển chỉ còn là hình thức. Chọn việc dễ, dù mất mát tiền của, nhưng rõ ràng an toàn hơn so với “lội nước”. Còn khi phải đối diện với những việc không lường được nguy hiểm, thì cứ từ từ, chờ xem người đi trước, có qua được an toàn hay không, rồi mới “liệu cơm gắp mắm”.

Sự khôn vặt nguy thay, được người lớn truyền lại cho trẻ em- những chủ nhân tương lai của đất nước. Khi lớp có lao động, hay một hoạt động ngoại khoá quét dọn đường phố, không ít bậc phụ huynh vì thương, vì xót mà bảo con đến muộn một chút, khi các bạn làm gần xong.

Hay khi mấy đứa trẻ cùng phạm lỗi, thầy cô giáo hỏi, bạn nào đứng ra “tự thú” rồi, thì thôi. Dần dần, các em sinh thói ỷ lại, chỉ muốn đùn việc cho người khác. Bắt đầu từ việc nhỏ đến việc lớn hơn. Như thế, việc tránh khó, chọn dễ vẫn diễn ra từng ngày. Nó hình thành thói quen ứng xử ích kỷ, chỉ lo lắng cho bản thân, không mảy may để tâm đến lợi ích mọi người. Nếu tất cả công dân trong xã hội đều nấn ná, chờ người khác “lội” trước thì cái vũng nước kia bao giờ mới được lấp đi. Thời chiến, thanh niên nô nức tòng quân. Có người vì muốn ra chiến trường mà phải khai gian tuổi, trốn gia đình. Nếu ai cũng sợ đổ máu, không dám hi sinh thì làm sao có được cuộc sống hoà bình hôm nay.

Nếu không có những con người chẳng ngại đổ mồ hôi, chẳng quản nắng mưa, dùng bàn tay khối óc đi mở đất thì làm sao những vùng đất giàu tiềm năng mới được khai phá?

Mùa hè, màu áo tình nguyện của sinh viên lại phủ xanh khắp những mảnh đất xa xôi, còn nhiều khó khăn. Các cử nhân tương lai, đã tạm gác bỏ mấy tháng nghỉ ngơi để cùng bà con nông dân cuốc đất trồng rau, kèm cặp trẻ em không có điều kiện đến trường. Chấp nhận mọi thiếu thốn, khó khăn.

Người Việt mình, không phải ai cũng “ăn trước thiên hạ, làm sau thiên hạ”. Vẫn còn  rất nhiều người không ngại ngần trước bất cứ công việc gì, miễn đem lại ích lợi cho xã hội.Nhưng thói quen cứ thấy việc gì hưởng lợi cho bản thân mới làm, khó khăn thì tìm cách tránh né vẫn tồn tại. Nó đã trở thành căn bệnh trong cuộc sống thường nhật. Có thay đổi thói quen cố hữu ấy thì cuộc sống mới tốt lên được.

Câu tục ngữ tuy chỉ có vài từ ngắn ngủi nhưng chứa đựng ý nghĩa thật sâu sắc. Mỗi chúng ta nên rèn luyện bản thân, từ bỏ lối suy nghĩ ích kỷ, cá nhân, chỉ nhận lợi ích trước mắt về phía. Một xã hội văn minh hiện đại khi tất cả mọi người đều có ý thức chung, ý thức vì sự phát triển của cộng đồng.

Nghị luận "Ăn cỗ đi trước lội nước theo sau" – Bài làm 3

 "Ăn cỗ đi trước , lội nước đi sau"

Đó là câu tục ngữ phản ánh kinh nghiệm cách xử thế của xã hội cũ. Về nghĩa đen, ta hiểu khi nào có người mời đi ăn cỗ thì nên đi trước, như vậy sẽ được ăn trước, ngồi trên, ngồi ăn đàng hoàng, không lo thiếu chỗ, thậm chí có những mâm cỗ dành cho khách đến trước thường đầy đủ các món ăn hơn. Nhưng khi phải lội nước thì nên đi sau để khỏi phải tránh những gì có thể nguy hiểm xảy ra như vấp phải cọc, phải đá, sa xuống hố sâu,… Bằng hai từ đi, câu tục ngữ có ý nghĩa rất sâu sắc .

Nhưng xét kĩ câu tục ngữ này,dân gian không chỉ nói với ý nghĩa kinh nghiệm sống thực dụng đó, mà muốn nhấn đến nghĩa bóng, một ý nghĩa mang tính xã hội là cách ứng xử ở đời. Có thể minh hoạ cụ thể là khi có hoàn cảnh điều kiện được hưởng bổng lộc, quyền lợi thì nên tranh thủ hưởng trước, hớt tay trên. Còn nếu khi được giao nhiệm vụ hay công việc đi vào chỗ khó khăn thì cần tìm cách đùn đẩy, lùi lại đi sau mọi người để tránh những khó khăn tai hoạ nguy hiểm rình rập.

Trong dân gian còn có những câu ca dao có ý nghĩa tương tự như:

Ăn thì ăn những miếng ngon

Làm thì chọn việc cỏn con mà làm.

Rõ ràng, nổi bật nên sau ý nghĩa xã hội đó là lối sống ích kỉ cá nhân, trục lợi. Nếu đặt câu tục ngữ vào hoàn cảnh xã hội cũ, có thể đó là một cáh ững xử khôn ngoan, vì ở trong xã hội ấy. Đó là sự đấu tranh sinh tồn là một sự ranh mãnh của người đời, nhưng chỉ là một thói hư tật xấu, không có ý nghĩa gì tốt đẹp.

Vấn đề đặt ra hiện nay là nên đánh giá câu tục ngữ đó thế nào?

Căn cứ vào mục đích và ý nghĩa nói chung , câu tục ngữ răn dạy, khuyên nhủ người đời. Tục ngữ là túi khôn của nhân loại, là kho tang tri thức những lời hay ý đẹp về bài học đạo lí, về lối sống ứng xử nhân nghĩa,…ở đời, lẽ nào ông cha ta lại cổ vũ cho một lối sống ích kỉ, xấu xa, đê tiện đến thế.

Như vậy bao trùm ý nghĩa câu tục ngữ là phê phán thói sống láu cá, ranh mãnh, ích kỉ mà tham lam, vụ lợi và cầu toàn.

Em hãy giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ: "Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau." Em có tán thành cách xử thế đó không ? Vì sao? – Bài làm 4

Nếu là con chim chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình.

Với mấy câu thơ trên, nhà thơ Tố Hữu nêu lên quan niệm của mình sống là cống hiến. Đông đảo thanh niên ta lâu nay đặc biệt là trong thời kì chống Mĩ cứu nước cũng đã dấy lên phong trào thi đua “Đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì mà Tổ quốc cần”.

Các anh đã xung phong gương mẫu sẵn sàng lao đến những điểm nóng gian khổ nhất, những công việc nặng nề khó khăn nhất và cũng đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình.

Lẽ sống cao đẹp này hoàn toàn trái ngược với câu tục ngữ quen thuộc: "Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau".

Câu đó có giá trị như một lời khuyên nhủ răn dạy hay một lời phê phán thói khôn ranh thủ lợi.

Chúng ta hiểu và tiếp nhận câu tục ngữ này như thế nào?

Nghĩa đen của câu này là khi được mời đi ăn cỗ thì đi trước mọi người để dành lấy miếng ngon. Đến trước sẽ được ăn trước các món ăn nóng sốt và đầy đủ không lo ai tranh giành. Nhưng khi nào phải lội nước thì phải đi sau, những cái khó khăn, nguy hiểm lại cho người khác. Đi sau chắc chắn sẽ biết rõ chỗ cạn chỗ sâu, không khi nào phải sa xuống hố cả.

Ai cũng biết câu tục ngữ không bao giờ dừng lại ở nghĩa đen cả. Bởi vậy, ta dễ dàng nắm bắt ngay nghĩa bóng. Câu này ý nói khi hưởng quyền lợi thì tranh thu để đến nhanh nhất, trước nhất để khỏi mất phần nhưng trước khó khăn, gian khổ, nguy hiểm thì tụt lại sau nhường cho người khác làm trước.

Như thế câu tục ngữ này nói về vấn đề hưởng thụ và cống hiến. Cụ thể hơn câu này phản ánh và phê phán một cách sống khôn ranh , thực dụng xưa nay trong xã hội.

Điều chúng ta cần phải khẳng định là câu này chỉ đúng khi dùng với mục đích phê phán nhằm chê bai chỉ trích cái thói khôn vặt, láu cá, một lối sống thực dụng chỉ chăm chăm vào việc thủ lợi cho riêng mình.

Nhưng nếu được dùng làm một lời khuyên bảo, răn dạy về một cách sống thì câu này hoàn toàn sai trái. Chúng ta không sao chấp nhận được ý nghĩa đó. Vì sao? Ai cũng biết tục ngữ là túi khôn của cha ông ta, là lời hay, ý đẹp, cỏ lạ, hoa thơm tư tưởng từ ngàn xưa lắng đọng, đúc kết lại nhằm nêu ra những bài học có ý nghĩa sâu sắc về lẽ sống ở đời, về đạo lí làm người, nhất định là không thể cổ vũ cho lối sống thấp hèn như thế. Do đó mà câu tục ngữ chỉ có mục đích phê phán.

Ai lại không tán thành thái độ phê phán cách sống Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau? Đó chính là lối xử thế của những người chỉ biết có quyền lợi cá nhân của mình nên sẵn sàng lấy đó làm xuất phát điểm để hành động. Không bao giờ họ chịu mở mắt ra, nới tầm suy nghĩ ra để nghĩ cho người khác, mở rộng lòng ra để quan tâm đến người khác. Họ là hạng người tự tư tự lợi, vị kỉ, hèn kém chỉ biết có hưởng thụ không hề nghĩ đến cống hiến, chỉ biết nhận chứ không biết cho. Trước một nhiệm vụ khó khăn, họ sẵn sàng lẩn tránh, không chút ý thức trách nhiệm nào cả. Đó là những kẻ Ăn thì ăn những miếng ngon. Làm thì chọn việc cỏn con mà làm, vì tôn thờ chủ nghĩa cá nhân nên họ cố vun vén, giành giật quyền lợi, bổng lộc về riêng cho mình. Số người ấy thời nào cũng có nhưng không nhiều bởi lẽ nếu xưa nay ai cũng ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau cả thì chúng ta làm sao có được cuộc sống như ngày hôm nay.

Lối sống ranh ma, khôn vặt vừa phân tích trên hoàn toàn đối lập với đạo đức xã hội chủ nghĩa của chúng ta ngày nay. Sống trong xã hội mới này, chúng ta mỗi người đều là thành viên, nghĩa là đều có trách nhiệm phái đóng góp công sức để xây dựng cuộc sống xã hội mới ngày một tốt đẹp hơn, hạnh phúc hơn. Với lẽ sống cao đẹp: Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người khi đời sống của xã hội được nâng cao lên thì đời sống mỗi cá nhân cũng được nâng cao.

Hiểu được ý nghĩa sâu sắc của câu tục ngữ này, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, chúng ta phải ra sức rèn luyện phấn đấu để có được một lối sống vị tha, cao đẹp, biết nhận nhưng cũng biết cho, biết hưởng thụ nhưng cũng sẵn sàng cống hiến. Là cán bộ, là đảng viên, là đoàn viên, hơn ai hết, chúng ta phải tâm niệm lời dạy của người xưa. Lo trước cái to của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ và sẵn sàng làm theo lời Bác dạy: Đảng viên đi trước, làng nước đi sau.

Tóm lại, hai quan niệm sống: Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau và lo ít trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ đối lập nhau hoài toàn. Chúng ta không thể nào chấp nhận thái độ sống ích kỉ, cá nhân vụ lợi . Nói theo nhà thơ Thanh Hải, mỗi con người chúng ta phải là một mùa xuân nho nhỏ cống hiến sức lực và cuộc đời của mình để góp phần làm nên mùa xuân chung của đất nước, của toàn dân tộc.

Thu Thủy (Tổng hợp)